- Nederland.TVJongeren.TVNederland.TVSpelletjes.TV
- Amusement.TVKennis.TVNieuws.TVSporten.TV
- Beurs.TVKinderen.TVOndernemen.TVTalentenjacht.TV
- Cultuur.TVKook.TVOnrecht.TVVaartuig.TV
- Formule1.TVLachen.TVOranje.TVVerkiezing.TV
- Gamen.TVMensen.TVPolitiek.TVVoertuig.TV
- Geloof.TVMode.TVReis.TVVoetbal.TV
- Gezondheid.TVMuziek.TVSerie.TVWeer.TV
- Informatief.TVNatuur.TVSpeelfilm.TVWoon.TV
Wildernis onder water - Alle afleveringen
Het is nog maar 100 jaar geleden dat het IJsselmeer de Zuiderzee was. De beslissing om de Zuiderzee af te sluiten voor veiligheid en landbouwgrond maakte een einde aan een uitgestrekt natuurgebied, vergelijkbaar met de Waddenzee. Ook was de Zuiderzee gevaarlijk en verloor men eeuwenlang land aan de golven. De nieuwe polders, de Wieringermeer, Noordoostpolder en Oostelijk en Zuidelijk Flevoland, bestaan nog geen 90 jaar en toch vindt de natuur weer langzaam haar weg terug. Zo zijn er mogelijk sporen van middeleeuwse karpers te vinden in de Oostvaardersplassen en nemen wilde planten het langzaam over in het Waterloopbos in de Noordoostpolder.
Als je aan de natuur onder water denkt, is dat vaak een slootje op het boerenland. In het water zwemmen kikkervisjes en stekelbaarsjes en op de bodem zie je de waterplanten. Maar als de sloot onderdeel uitmaakt van een groot boerenbedrijf met een efficiënte bedrijfsvoering en bestrijdingsmiddelen, is de kans groot dat dat mooie boerenslootje niet meer bestaat. Daarom zetten boeren overal in Nederland zich in voor een meer natuurlijke omgang met het water in de sloot. Boeren voorkomen dat bestrijdingsmiddelen in het water komen, veranderen van bestrijdingsmiddelen en geven de natuur meer ruimte langs de sloten en akkers.
In de estuaria aan de Nederlandse kust, waar zee en rivieren elkaar tegenkomen, mengt het zoute water van de zee met het zoete water van de rivier. Het gevolg is een rijk onderwaterleven. Met vaarwegen, havens en industrie zijn de natuurlijke overgangen van vroeger de economische trekpleisters van nu. In het estuarium van de Eems bij Delfzijl hebben de havens grote gevolgen voor de natuur onder water. Het baggeren van de vaarwegen leidt tot te veel slib in het water, waardoor de algjes aan de basis van de voedselketen in de problemen raken. Toch gloort sinds kort ook hier hoop aan de horizon.
Regen is zoet, het is schoon en het blijft komen. Het natuurgebied de Drentse Aa wordt gevoed door regenwater. Het is zo schoon dat het dient als drinkwater voor de stad Groningen. Onder water is de Drentse Aa daarom rijk aan planten en dieren, terwijl boven water de wilde orchideeën uitbundig groeien. Sinds de overstromingen van het Groninger Museum in 1998 en de evacuatie van Woltersum in 2012 wordt het teveel aan regenwater ingezet voor natuur in de stad. De duikers van de plaatselijke vereniging Hydrofiel nemen een kijkje onder water en natuurfilmer Hilco Jansma ontdekt een zeearend in het waterbergingsgebied de Onlanden.
De beken en rivieren van het heuvelland zijn van levensbelang voor de natuur in Zuid-Limburg. Vanaf de hoger gelegen plateaus stromen ze naar beneden langs steden als Valkenburg, Meerssen en Heerlen naar de Maas en Maastricht. Bij een flinke regenbui kan binnen een half uur een lieftallige beek veranderen in een gevaarlijk monster dat de hele omgeving overstroomt en de Maas doet aanzwellen tot een razende rivier. Overstromingen keren in Limburg keer op keer terug, met alle gevolgen van dien. De mens moet zich nog aanpassen, terwijl de natuur hier juist op is gericht.
Als je vanuit de lucht naar Nederland kijkt, zie je niet alleen het landschap van nu, maar ook de sporen van vroeger. Je ziet als het ware het samen optrekken van mens en natuur. Sporen van veenwinning en landbouw, oude beeklopen en zelfs nog rivierbeddingen van duizenden jaren terug. Met de schommelingen van de natuur en veranderingen in de maatschappij verandert het waterlandschap mee, maar deze veranderingen kunnen ook tot problemen leiden. Zo zorgt de stijging van de zeespiegel voor te veel zout in het Friese grondwater met alle gevolgen voor het drinkwater en heeft het rechttrekken van de beken in Brabant veel wateroverlast tot gevolg. Met de verwachte veranderingen van het klimaat komt men meer en meer tot inzicht dat een gezonde waternatuur deze problemen beter kan opvangen.
Het is nog maar honderd jaar geleden dat het IJsselmeer de Zuiderzee was. Vissersboten kwamen af en aan, dorpen langs de randen van de zee leefden van de vangst en de handel. De beslissing om de Zuiderzee af te sluiten voor veiligheid en landbouwgrond, maakte een einde aan een uitgestrekt natuurgebied vergelijkbaar met de Waddenzee. Ook was de Zuiderzee gevaarlijk en verloor men eeuwenlang land aan de golven. Voor de kust liggen nog altijd de verdronken dijken en dorpen van toen en op het nieuwe boerenland worden nog regelmatig oude scheepswrakken gevonden. De nieuwe polders, de Wieringermeer, Noordoostpolder en Oostelijk en Zuidelijk Flevoland bestaan nog geen negentig jaar en toch vindt de natuur weer langzaam haar weg terug. Zo zijn er mogelijk sporen van middeleeuwse karpers te vinden in de Oostvaardersplassen en nemen wilde planten het langzaam over in het voormalige laboratorium van de Nederlandse waterbouw: het Waterloopbos in de Noordoostpolder.
Als je aan de natuur onder water denkt, is dat vaak een slootje op het boerenland. In het water zwemmen kikkervisjes en stekelbaarsjes en op de bodem zie je de waterplanten. Maar als de sloot onderdeel uitmaakt van een groot boerenbedrijf met een efficiënte bedrijfsvoering en bestrijdingsmiddelen, is de kans groot dat dat mooie boerenslootje niet meer bestaat. Toch is er iets aan het veranderen in de landbouw en groeit het besef dat schoon water essentieel is voor de natuur, maar ook voor de landbouw zelf. Daarom zetten boeren overal in Nederland zich in voor een meer natuurlijke omgang met het water in de sloot. Boeren voorkomen dat bestrijdingsmiddelen in het water komen, veranderen van bestrijdingsmiddelen en geven de natuur meer ruimte langs de sloten en akkers. Wildernis onder Water bezoekt boeren in Noord-Holland, Friesland en Brabant om te zien hoe de natuur hiervan profiteert.
In de estuaria aan de Nederlandse kust, waar zee en rivieren elkaar tegenkomen, mengt het zoute water van de zee met het zoete water van de rivier. Het gevolg is een rijk onderwaterleven. Met vaarwegen, havens en industrie zijn de natuurlijke overgangen van vroeger de economische trekpleisters van nu. Toch is er onder water nog een onzichtbare wereld, die stilletjes haar eigen leven leidt. Al kan deze onzichtbare wildernis de hulp van de mens wel gebruiken, zoals in het Noordzeekanaal waar hard gewerkt wordt aan een betere leefomgeving voor vissen als de paling. In het estuarium van de Eems bij Delfzijl hebben de havens grote gevolgen voor de natuur onder water. Het baggeren van de vaarwegen leidt tot te veel slib in het water, waardoor de algjes aan de basis van de voedselketen in de problemen raken. Toch gloort sinds kort ook hier hoop aan de horizon.
Regen is zoet, het is schoon en het blijft komen. In Nederland kan regen voor behoorlijk wat overlast zorgen, maar het goede van regenwater is dat de natuur ervan profiteert. In Groningen en Drenthe hebben ze dat idee als uitgangspunt genomen: hier vieren ze het feest van de regen. Het natuurgebied de Drentse Aa wordt gevoed door regenwater. Het is zo schoon dat het dient als drinkwater voor de stad Groningen. Onder water is de Drentse Aa daarom rijk aan planten en dieren, terwijl boven water de wilde orchideeën uitbundig groeien. Sinds de overstromingen van het Groninger Museum in 1998 en de evacuatie van Woltersum in 2012 wordt het teveel aan regenwater ingezet voor natuur in de stad. De duikers van de plaatselijke vereniging Hydrofiel nemen een kijkje onder water om te kijken wat dat oplevert en natuurfilmer Hilco Jansma ontdekt een zeearend in het waterbergingsgebied de Onlanden, aan de rand van stad.
In de Randstad liggen uitgestrekte veenplassen waar mensen al sinds de vorige eeuw genieten van het water. Maar de plassen liggen in de drukbevolkte Randstad en zijn in het verleden sterk vervuild. We zijn nog altijd aan het opruimen. In de Reeuwijkse Plassen gaan de beheerders de strijd aan met vervuilende fosfaten en tot ieders vreugde is er sinds kort een verbetering te zien. Het water is alweer twee keer zo helder en de wildernis onder water keert langzaam terug. In Nieuwkoop is men al verder. De bekendste onderwaterfotograaf van Nederland maakt nooit eerder vertoonde beelden van ons veenlandschap, onder de waterspiegel.
Natuurlijke beken en rivieren in Nederland zijn geen vanzelfsprekendheid meer. Henny Brinkhof neemt ons mee naar de stuwwal bij Nijmegen, waar glasheldere beken diep uit de grond ontspringen. In Groesbeek stroomde het glasheldere water regelrecht het riool in, vanwege de aanleg van wegen in de jaren 70. Totdat waterschap, gemeente en bewoners de handen ineen sloegen en de natuurlijke beek herstelden. Verderop in Twente zijn ook de Dinkel en de Overijsselse Vecht hersteld. Fotograaf Christophe Brochard vindt er de meest bijzondere libellensoorten van Nederland. We zien spectaculaire beelden van het landschap boven, maar vooral onder de waterspiegel.
Zodra de lente begint, gaan vissen massaal op weg naar andere gebieden om zich voort te planten of op te groeien. Zo verschijnen voor de kust van Nederland elk jaar miljoenen glasaaltjes. Deze jonge palingen komen aan na een spectaculaire reis van meer dan 5000 kilometer vanuit de Sargassozee bij Mexico. Op de route het land in liggen echter talloze sluizen en nog eens honderden ondoordringbare gemalen, met dramatische gevolgen voor de overlevingskansen van de vissen. Vrijwilligers Ton en Rudi zijn betrokken bij acties om vissen te helpen de polders van Midden-Delfland te bereiken. In Friesland voorzien ze bijvoorbeeld honderden gemalen van speciale visvriendelijke pompen.
Zodra de koude wintermaanden in zicht zijn, komt de waternatuur massaal in actie. Waterplanten ontwikkelen slimme tactieken om de kou te overleven en sommige insecten maken zelfs 'antivries' aan tegen de vorst. Om de kou voor te zijn, verlaat de paling zo snel mogelijk ons land. Eén dier voelt zich heel goed thuis in de winter. De boerenaal, een zeldzame zoetwaterkabeljauw, plant zich juist voort onder het ijs. Duikers Matthijs de Vos en Arthur de Bruijn gaan op zoek.
